GÜMRÜK SİRKÜLERİ

NO: 2020/20

KONU: İmalatçı, İthalatçı ve Dağıtıcıların Yükümlülüklerinde Değişiklik Yapan 7223 Sayılı Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu Yayımlandı.

12 Mart 2020 tarihli ve 31066 Sayılı Resmi Gazete'de "7223 Sayılı Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu" yayımlandı.

Bilindiği üzere, ürün güvenliği ve teknik düzenlemelere ilişkin hususlar esasen 29/6/2001 tarihli ve “4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun” ile düzenlenmiş ve bu Kanuna dayanılarak yetkili kuruluşlarca birçok teknik düzenlemeler hazırlanmış ve yürürlüğe konulmuştur.

Bununla birlikte, Avrupa Birliği 2010 ve 2019 yıllarında yürürlüğe koyduğu yeni yatay mevzuat ile bu alanda önemli değişiklikler ve yenilikler yapmıştır. Avrupa Birliği mevzuatındaki gelişmeler ve yetkili kuruluşlarca dile getirilen ihtiyaçlar neticesinde bu Kanunla;

• Nihai kullanıcıların elinde bulunan ürünlerin güvenli olmaması durumunda söz konusu ürünlerin geri çağrılması, uygun olmayan ürünlerin sorumlusunun bulunmasını teminen iktisadi işletmecilerin izlenebilirliği, e-ticarette piyasa gözetimi ve denetimi, ürün sorumluluğu tazminatı,
• Türk malı imajının korunması amacıyla, ihraç edilen ürünlerin de güvenli olması, tağşişe konu olmaması ve ürüne ilişkin işaretleme, etiketleme ve belgelendirmenin alıcıyı yanıltmayacak şekilde yapılması,
• İmalatçı, ithalatçı, yetkili temsilci ve dağıtıcının sorumluluklarının ayrı ayrı belirlenmesi düzenlenmiştir.

Bu sirkülerimizde söz konusu Kanun ile yapılan düzenlemelerden öne çıkan hususlara özetle yer verilmiştir.

1) Kanun Kapsamı

Kanun prensip olarak, bütün ürünleri kapsamakla birlikte bir ürüne ilişkin özel bir kanunun bulunması durumunda, Kanun hükümleri söz konusu ürüne, özel kanunda hüküm bulunmayan hallerde uygulanacaktır.

Kanunda, bir ürünün piyasaya arzından kullanıcının eline geçtiği ana kadar piyasada bulundurulduğu kabul edilmektedir. Kanun ilke olarak piyasada bulundurulan ürünleri kapsamaktadır. Ancak Kanunda henüz piyasaya arz edilmemiş olmakla birlikte imalat süreci sona ermiş, piyasaya arz edilmesi için başka bir imalat işlemine gerek olmayan ürünlerin piyasaya arz edilmesi hedeflenen ürünler olduğu varsayılmakta ve gerektiğinde bu ürünlerin de Kanunun öngördüğü koşullara uygun olması gerekmektedir.

İhraç edilecek ürünlerde esas olan, varış ülkesindeki teknik, sağlık ve güvenlik koşullarına uyuluyor olmasıdır.

Buna göre, Avrupa Birliği üyesi ülkelere ihraç edilen veya ihraç edilmesi hedeflenen ürünler bu Kanun kapsamında piyasaya arz edilmiş sayılacaktır. Avrupa Birliği üyesi ülkeler dışındaki ülkelere ihraç edilen veya ihraç edilmesi hedeflenen ürünler bu Kanunun kapsamı dışındadır. Ancak bu ürünlerin de güvenli olması, tağşişe konu olmaması ve ürüne ilişkin işaretleme, etiketleme ve belgelendirmenin alıcıyı yanıltmayacak şekilde yapılması zorunludur.

2) Teknik düzenlemeler

Kanunla, ürünlerin teknik düzenlemesine uygun olması zorunlu hale getirilmekte ve teknik düzenlemelere ilişkin usul ve esaslar düzenlenmektedir. Teknik düzenlemeler uyulması zorunlu düzenleyici işlemler olup; yönetmelik, kararname, tebliğ, genelge, talimat ve benzeri şekillerde olabilmektedir. Bir ürünün piyasada bulundurulabilmesi teknik düzenlemelerin gereklerinin tam anlamıyla yerine getirilmiş olmasına bağlıdır. Uygun olmayan ürünler hakkında Kanunun öngördüğü önlemler alınmalı, yaptırımlar uygulanmalıdır.

Ayrıca madde ile ülke menfaatlerinin gerektirdiği durumlarda, ürünlerin uyması gereken kurallara sınırlama getirmeye ve İstisna tanımaya Cumhurbaşkanı yetkili kılınmaktadır.

3) Ürün güvenliği

Güvenli ürün kısaca, insan sağlığı ve güvenliği bakımından yüksek koruma sağlayan veya diğer bir deyişle ciddi bir risk veya tehlike oluşturmayan üründür.

Kanunla, bir ürünün güvenli olup olmadığına ilişkin değerlendirme kriterleri düzenlenmektedir. Buna göre;

• Teknik düzenlemenin insan sağlığı ve güvenliği ile ilgili hükümlerine uygun ürün, aksi ispatlanana kadar güvenli kabul edilecektir.
• Teknik düzenlemenin bulunmadığı veya insan sağlığı ve güvenliğine ilişkin hükümler içermediği durumlarda, bir ürünün güvenli olup olmadığının değerlendirilmesi genel ürün güvenliği mevzuatına göre yapılacaktır.

4) İmalatçının yükümlülükleri

Kanun ürünün teknik mevzuatına uygunluğundan ve güvenli olmasından birinci derecede imalatçıyı sorumlu tutmaktadır. İmalatçının sorumluluğu, ürün piyasaya arz edildikten ve hatta nihai kullanıcının eline geçtikten sonra da devam etmektedir. Araya dağıtıcıların girmesi, imalatçının yükümlülüklerini sona erdirmemektedir. Ayrıca, imalatçının, gerektiğinde kendisine rahatlıkla ve hızlı bir şekilde ulaşılması amacıyla ürüne, ambalaja ya da ürüne eşlik eden belgeye ismini, ticari unvanını, markasını ve açık adresini koyması hükme bağlanmaktadır.

Bu doğrultuda İmalatçı;

• Piyasaya ancak teknik düzenlemesine veya genel ürün güvenliği mevzuatına uygun ürünleri arz eder.
• Mevzuatın gerektirdiği hallerde teknik dosyayı tanzim eder, uygunluk değerlendirme işlemini yapar veya yaptırır, uygunluk beyanını veya uygunluğu gösteren diğer belgeleri düzenler ve uygunluk işaretini ürüne koyar.
• Uygunluk değerlendirmesine ilişkin teknik dosyayı ve belgeleri teknik düzenlemede belirtilen süre, süre belirtilmediği hallerde ürünün piyasaya arz edildiği tarihten itibaren en az on yıl boyunca muhafaza eder.
• Ürünün ilgili kurallara uygunluğunun seri üretim boyunca da sürdürülmesi için gerekli önlemleri alır, ürünün tasarımı veya niteliğindeki değişiklikler ile uygun olduğunu beyan ettiği kurallardaki değişiklikleri takip eder ve gereğini yapar.
• Taşıdıkları muhtemel risklerle orantılı olarak, piyasada bulundurulan ürünlerinden numune alarak test eder, inceleme yapar, şikâyetlerin, uygun olmayan ve geri çağrılan ürünlerin kaydını tutar ve yaptığı izleme faaliyeti hakkında dağıtıcıları bilgilendirir.
• Ürünün mevzuatın gerektirdiği model, parti ve seri numarası veya ayırt edilmesini sağlayacak diğer bilgileri kolayca görülebilir ve okunabilir şekilde taşımasını temin eder. Ürünün boyut veya doğasının buna elverişli olmadığı durumlarda ise bu bilgilerin ürünün ambalajında veya ürüne eşlik eden bir belgede yer almasını sağlar.
• Mevzuatın gerektirdiği hallerde ismini, kayıtlı ticari unvanını veya markasını ve kendisine ulaşılabilecek açık adresini ürünün üzerinde, bunun mümkün olmadığı durumlarda ürünün ambalajında veya ürüne eşlik eden bir belgede belirtir.
• Ürünün taşıyabileceği risklere karşı gereken tedbirleri alır ve bunlardan sakınabilmeleri için nihai kullanıcılara gerekli bilgileri sağlar.
• Ürün veya ambalajının üzerinde veya ürüne eşlik eden belgelerde yer alan (g) bendinde belirtilen bilgilerin ve montaj, kullanım ve bakım talimatları ile güvenlik kurallarının Türkçe olmasını sağlar.
• Piyasaya arz etmiş olduğu bir ürünün uygun olmadığını öğrendiği veya bilmesinin gerektiği hallerde ürünü uygun duruma getirmek ve gerektiğinde ürünün piyasaya arzını durdurmak, ürünü piyasadan çekmek veya geri çağırmak için gerekli düzeltici önlemleri ivedilikle alır. Ürünün risk taşıdığı durumlarda özellikle sağlık ve güvenlik bakımından risk teşkil eden hususlar ile alınan düzeltici önlemler ve sonuçları hakkında ayrıntılı bir şekilde ve ivedilikle yetkili kuruluşu bilgilendirir.
• Piyasaya arz ettiği ürünlerin taşıdığı risklerin ortadan kaldırılması amacıyla yapılan faaliyetlerde yetkili kuruluşun talimatlarını yerine getirir ve ürünlerin uygunluğunu gösteren gerekli tüm bilgi ve belgeleri yetkili kuruluşa Türkçe veya yetkili kuruluşun kabul edeceği diğer bir dilde sağlar.
• İlgili teknik düzenlemenin gerektirdiği hallerde ve öngördüğü usuller çerçevesinde resmî kayıt işlemlerini yapar veya yaptırır.

Ayrıca Kanunla, imalatçının yetkili temsilcisinin yükümlülükleri de düzenlenmektedir.

5) İthalatçının yükümlülükleri

Kanunda, ithalatçının yükümlülüklerine de yer verilmektedir. İthalatçının, teknik düzenlemesinde aksi belirtilmediği müddetçe imalatçının tüm ödevlerini yüklenmesi zorunlu değildir. Örneğin, ürünü uygunluk değerlendirmesine tabi tutamaz, uygunluk beyanını düzenleyemez veya teknik dosyayı tanzim edemez. Ancak tüm bunların usulüne uygun bir şekilde yapıldığından emin olmak zorundadır.

Kanunla, ithalatçının yurtiçi piyasaya sadece güvenli ve varsa teknik düzenlemesine uygun ürünleri arz etmesi, ithalat sonrasında da ürünün ilgili teknik düzenlemeye uygun veya güvenli olmadığının tespit edilmesi halinde gerekli önlemleri alma yükümlülüğünün ithalatçıya ait olması düzenlenmektedir.

İthalatçıya kendisine gerektiğinde ve rahatlıkla ulaşılması amacıyla isim, kayıtlı ticari unvan veya markasını ve açık adresini ürünün üzerinde belirtme zorunluluğu getirilmiştir.

Buna göre ithalatçı;

• Piyasaya ancak teknik düzenlemesine veya 5 inci maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen genel ürün güvenliği mevzuatına uygun ürünleri arz eder.
• Ürünü piyasaya arz etmeden önce, ürünün uygunluk işareti veya işaretlerini taşıdığını, ürüne gerekli belgelerin eşlik ettiğini ve imalatçının 7 nci maddenin birinci fıkrasının (b), (e) ve (f) bentlerinde düzenlenen yükümlülükleri yerine getirdiğini teyit eder.
• Ürünün uygun olmadığını bildiği veya bilmesinin gerektiği durumlarda, uygun hale getirilmeden ürünü piyasaya arz edemez ve ürünün risk taşıdığı her durumda imalatçıyı ve yetkili kuruluşu bilgilendirir.
• Mevzuatın gerektirdiği hallerde ismini, kayıtlı ticari unvanını veya markasını ve kendisine ulaşılabilecek açık adresini ürünün üzerinde, bunun mümkün olmadığı durumlarda ürünün ambalajında veya ürüne eşlik eden bir belgede belirtir. Bu yükümlülüğü, imalatçı tarafından belirtilen zorunlu veya ürün güvenliğine ilişkin bilgilerin görünürlüğünü engellemeden yerine getirir.
• Ürünün taşıyabileceği risklere karşı gereken tedbirleri alır ve bunlardan sakınabilmeleri için nihai kullanıcılara gerekli bilgileri sağlar.
• Ürün veya ambalajının üzerinde veya ürüne eşlik eden belgelerde yer alan (d) bendinde belirtilen bilgilerin ve montaj, kullanım ve bakım talimatları ile güvenlik kurallarının Türkçe olmasını sağlar.
• Ürün kendi sorumluluğu altındayken, depolama ve nakliye şartlarının ürünün teknik düzenlemesine veya 5 inci maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen genel ürün güvenliği mevzuatına uygunluğuna halel gelmemesini sağlar.
• Taşıdıkları muhtemel risklerle orantılı olarak piyasada bulundurulan ürünlerinden numune alarak test eder, inceleme yapar, şikâyetlerin, uygun olmayan ve geri çağrılan ürünlerin kaydını tutar ve yaptığı izleme faaliyetleri hakkında imalatçı ve dağıtıcıları bilgilendirir.
• Piyasaya arz etmiş olduğu bir ürünün uygun olmadığını öğrendiği veya bilmesinin gerektiği hallerde ürünü uygun duruma getirmek ve gerektiğinde ürünün piyasaya arzını durdurmak, ürünü piyasadan çekmek veya geri çağırmak için gerekli düzeltici önlemleri ivedilikle alır. Ürünün risk taşıdığı durumlarda özellikle sağlık ve güvenlik bakımından risk teşkil eden hususlar ile alınan düzeltici önlemler ve sonuçları hakkında ayrıntılı bir şekilde ve ivedilikle yetkili kuruluşu bilgilendirir.
• Mevzuatın gerektirdiği ve ürünün uygunluğunu gösteren belgelerin bir örneğini teknik düzenlemede belirtilen süre, süre belirtilmemiş ise ürünün ithal edildiği tarihten itibaren en az on yıl boyunca yetkili kuruluşun talebi halinde Türkçe veya yetkili kuruluşun kabul edeceği diğer bir dilde sağlar.
• Piyasaya arz ettiği ürünlerin taşıdığı risklerin ortadan kaldırılması amacıyla yapılan faaliyetlerde yetkili kuruluşun talimatlarını yerine getirir.
• İlgili teknik düzenlemenin gerektirdiği hallerde ve öngördüğü usuller çerçevesinde resmî kayıt işlemlerini yapar veya yaptırır.

6) Dağıtıcının yükümlülükleri

Kanuna göre ürünün tedarik zincirinde yer alarak ürünü piyasada bulunduran imalatçı ve ithalatçı dışındaki herkes dağıtıcı kabul edilmektedir. Dağıtıcılar ürünü piyasada bulundurmadan önce, ürünün imalatçısının veya ithalatçısının yükümlülüklerini yerine getirdiğinden emin olmak zorundadır. Ürünün ilgili teknik düzenlemeye uygun veya güvenli olmadığı hallerde imalatçı veya ithalatçıyla ve yetkili kuruluşlarla işbirliği yapmakla yükümlüdürler.

Buna göre dağıtıcı;

• Ürünü piyasada bulundurmadan önce, ürünün uygunluk işareti veya işaretlerini taşıdığını, uygunluğu gösteren belgelere sahip olduğunu, talimatların ve güvenlik kurallarının ürüne Türkçe olarak eşlik ettiğini ve imalatçının 7 nci maddenin birinci fıkrasının (e) ve (f) bentlerinde, ürün ithal ise ayrıca ithalatçının 9 uncu maddenin birinci fıkrasının (ç) bendinde düzenlenen yükümlülükleri yerine getirdiğini doğrular, ürünün veya ambalajının üzerine koyacağı etiket, fiyat, uyarı ve benzeri bilgilerin imalatçının veya ithalatçının koyduğu zorunlu veya ürün güvenliğine ilişkin bilgilerin görünürlüğünü engellemesini önler.
• Ürünün uygun olmadığını bildiği veya bilmesinin gerektiği durumlarda, uygun hale getirilmeden ürünü piyasada bulunduramaz ve ürünün risk taşıdığı her durumda imalatçı veya ithalatçıyı ve yetkili kuruluşu ivedilikle bilgilendirir.
• Ürün kendi sorumluluğu altındayken, depolama ve nakliye koşullarının ürünün teknik düzenlemesine veya 5 inci maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen genel ürün güvenliği mevzuatına uygunluğuna halel gelmemesini sağlar.
• Piyasada bulundurduğu ürünün uygun olmadığını öğrendiği veya bilmesinin gerektiği hallerde, ürünü uygun duruma getirmek, piyasadan çekmek veya geri çağırmak için gerekli düzeltici önlemlerin imalatçı veya ithalatçı tarafından alındığını teyit eder ve ürünün risk taşıdığı durumlarda imalatçı veya ithalatçıyı ve özellikle sağlık ve güvenlik bakımından risk teşkil eden hususlar ile alınan düzeltici önlemler ve sonuçları hakkında yetkili kuruluşu ivedilikle bilgilendirir.
• Piyasada bulundurduğu ürünlerin taşıdığı risklerin ortadan kaldırılması amacıyla yapılan faaliyetlerde ilgili iktisadi işletmeci ile iş birliği yapar, ürünlerin uygunluğunu gösteren tüm bilgi ve belgeleri yetkili kuruluşa sunar ve yetkili kuruluşun talimatlarını ivedilikle yerine getirir.

7) Ürünün geri çağrılması

Kanunla, uygun veya güvenli olmayan ürünlerin imalatçı veya ithalatçı tarafından geri çağrılması zorunlu hale getirilmektedir. Bu önlemi alan iktisadi işletmeci kararını uygun bir şekilde ilgililere duyurmak ve nihai kullanıcılara ek bir külfete girmeden, zamanında ve kolaylıkla malı teslim edebilmesi için seçenekler sunarak gerekli koşulları sağlamakla yükümlü sayılmaktadır.

8) Tazminat

Kanunla, ürünün bir kişiye veya bir mala zarar vermesi halinde, bu ürünün imalatçısının veya ithalatçısının zarardan dolayı tazminat yükümlülüğü düzenlenmektedir.

Gerek mevzuatımızda gerekse AB mevzuatında nedensellik bağım ispat yükü zarar görene aittir. Kanun, uygun olmayan bir ürünün sebep olduğu zarara ilişkin birden fazla imalatçı veya ithalatçının tazminat yükümlülüğü doğuyor ise imalatçı ve ithalatçının müteselsilen sorumlu olduğunu düzenlemektedir.

9) İzlenebilirlik

Kanunla, ürünü piyasada bulunduran her bir iktisadi işletmeci ürünü kimden aldığını ve kime sattığını yetkili kuruluşlara beyan etmekle yükümlü kılınmaktadır. Kanuna göre, izlenebilirlik için iktisadi işletmeciler düzenli tutulmuş, uygun bir kayıt sistemine sahip olmalıdır. Yetkili kuruluşlarca veya zarar gören tarafından talep edildiğinde kendinden bir önceki iktisadi işletmecinin İletişim bilgilerini beyan edemeyen dağıtıcılar, Kanun kapsamında imalatçı olarak kabul edilecektir.

10) E-Ticaret

Kanunla, e-ticarete ilişkin bazı yükümlülükler de getirilmektedir.

Buna göre;

• Elektronik yollarla (e-ticaret) doğrudan ürün sağlayanlar, aracı hizmet sağlayıcıları ile benzer şekilde radyo ve televizyon gibi ürüne ilişkin satış gerçekleştiren medya hizmet sağlayıcıları da yukarıda belirtilen izlenebilirlik kurallarına tabi kılınmaktadır.
• İnternet üzerinden piyasaya arz edilen uygun olmayan ürünün satışının durdurulması da gerekmekte olup, e-ticaret platformlarının veya aracı hizmet sağlayıcının bunu kendiliğinden yapmaması durumunda, yetkili kuruluşun uygun olmayan ürünün satışının yapıldığı internet sitesindeki içeriğe erişimin engellenmesine karar vermesine ve bu kararı uygulanmak üzere Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna bildirmesine imkan sağlanmaktadır.

11) Yürürlük

Kanun 12 Mart 2021 tarihinde yürürlüğe girecektir.